NOMΟΘΕΣΙΑ GLASS – STEAGALL
Στις αρχές του 1980 , οι πολιτικές συνθήκες για την εξάπλωση του οικονομικού φιλελευθερισμού είχαν ωριμάσει.
Ήταν η εποχή που στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Αγγλία παράλληλα , εξελέγησαν συντηρητικές κυβερνήσεις με πολιτικού αρχηγούς τον Ronald Reagan και την Margaret Thatcher , αντίστοιχα .
Αμφότεροι θερμοί υποστηρικτές των θεωρητικών αρχών της laissez – faire οικονομίας ( περιβάλλον στο οποίο οι συναλλαγές μεταξύ ιδιωτών είναι απαλλαγμένες από κάθε κρατική παρέμβαση ) ,τις έθεσαν αμέσως σ’ εφαρμογή με τον μανδύα του Μονεταρισμού .
Κατά την διάρκεια των διακυβερνήσεών τους , η ακραία ιδεολογία των ελεύθερων αγορών , των ιδιωτικοποιήσεων και γενικής αντιπάθειας του κρατικού παρεμβατισμού , απετέλεσαν τα κύρια χαρακτηριστικά των οικονομικών τους μεταρρυθμίσεων .
Ιδιαίτερα στον χρηματοπιστωτικό τομέα , η κατάργηση των ρυθμιστικών κανόνων στους τραπεζικούς οργανισμούς και χρηματιστήρια , οδήγησε σε μια περίοδο ακμής της κερδοσκοπίας καθώς τα παράγωγα με τις αγορές μελλοντικής εκπλήρωσης ( furures & options exchanges ) έκαναν την εμφάνισή τους .
Ο Greenspan , πασίγνωστος ως ο «μαέστρος» των χρηματοπιστωτικών αγορών , σχολιάζοντας την γνώση των οικονομικών του Reagan , ξακουστός ως ο πρόεδρος που έκανε επίδειξη της οικονομικής του επάρκειας χρησιμοποιώντας τα χέρια για να σχηματίσει χάρτες της προσφοράς του χρήματος στον αέρα , χαρακτηριστικά αναφέρει :
«εάν και η κατανόηση του δεν ήταν επαρκής ή εκλεπτυσμένη , ο Reagan εμπιστεύθηκε το αόρατο χέρι του Adam Smith*» .
Αναμφισβήτητα , ο Reagan απέδειξε εμπράκτως , κατά την διάρκεια της οκταετούς θητείας του , την βαθιά του πίστη στις ελεύθερες αγορές και στον αχαλίνωτο καπιταλισμό .
Μάλιστα , υπήρξε ένας δημοφιλής αμερικανός πρόεδρος , αφού επί διακυβέρνησής του αναζωπυρώθηκε ο ενθουσιασμός υπέρ των ελευθέρων αγορών , αλλά κατά μείζονα λόγο , επειδή η πάλαι ποτέ κραταιά Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε .
Το βαρυσήμαντο αυτό γεγονός , ήδη είχε προεξοφληθεί από την Wall Street , καθώς το χρηματιστηριακό κραχ του 1987 , όπου ο δείκτης του Dow Jones μέσα σε μια συνεδρίαση , την 19η Οκτωβρίου , έχασε 508 μονάδες , ή 22,8% της αξίας του , μ’ αποτέλεσμα πολλές περιουσίες και χρηματιστηριακές εταιρίες να εξαφανιστούν σ’ ένα χρονικό διάστημα μόλις 24 ωρών , πέρασε στα ψιλά γράμματα ως ένα «τσουρούφλισμα» μερικών μόνο κερδοσκόπων .
Το σημαντικό αυτό κραχ των αξιών της μητρόπολης του καπιταλισμού , που επιβεβαίωσε με τον πιο αντιπροσωπευτικό τρόπο την εγγενή αστάθεια του χρηματοοικονομικού συστήματος , επισκιάστηκε μπροστά στο μνημειώδες γεγονός της διάλυσης του υπαρκτού σοσιαλισμού στην Ευρώπη .
Η ψυχολογική επίδραση της επικείμενης συντριβής του ολοκληρωτισμού και της επικράτησης του «αυθεντικού» καπιταλισμού , ήταν τόσο έντονη που οι χρηματιστηριακοί δείκτες σύντομα ανέκτησαν τις απώλειές τους και ξανά προς την δόξα τράβηξαν σε νέα υψηλά .
Η αποσύνθεση της Σοβιετικής Ένωσης , αναπόφευκτα οδήγησε σε θριαμβολογίες τους υποστηρικτές της αποθέωσης του κέρδους και της απελευθέρωσης των αγορών άνευ φραγμού και σύνεσης : «το ημερολόγιο δεν μπορεί να μετρήσει την Αμερική , διότι εμείς είμαστε αποφασισμένοι να γίνουμε ατελείωτο πείραμα της ελευθερίας , χωρίς όριο το που μπορούμε να φθάσουμε … το τι επιθυμώ να δω πάνω απ΄ όλα είναι ότι αυτή η χώρα παραμένει ένας τόπος όπου κάποιος μπορεί να γίνει πλούσιος» . Τάδε έφη ο 40ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών , Ronald Reagan .
Μέσα σ’ αυτό το κλίμα του ιδεολογικού φανατισμού ήταν αναμενόμενο η κερδοσκοπία ν’ ανθίσει σε χρηματοοικονομικά προϊόντα που ικανοποιούν το σύνδρομο του εύκολου πλουτισμού , λόγω της μόχλευσης , εσωτερικής πληροφόρησης , και δυνατότητας άμεσης ρευστοποίησης προς αποκόμιση γρήγορων κερδών .
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα , η παραδοσιακή μορφή του καπιταλισμού επί κυβερνήσεων του δίδυμου Reagan – Thatcher , ν’ αλλάξει ριζικά , καθώς η έμφαση από τον παραγωγικό και βιομηχανικό τομέα μετατοπίστηκε στο χρηματοοικονομικό πεδίο δράσης και στον τομέα των υπηρεσιών .
Η μετάλλαξη της μορφής του καπιταλισμού , από την πραγματική οικονομία της παραγωγικής διαδικασίας σε κατ΄εξοχήν κερδοσκοπικές υπηρεσίες και προϊόντα τζόγου που «παράγουν» τα σύγχρονα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και χρηματιστηριακές εταιρίες , μπορεί να χαρακτηριστεί ως καπιταλισμός του καζίνου ( casino capitalism ) .
Μέσα σ΄ αυτήν την νέα ατμόσφαιρα μεγιστοποίησης του βραχυχρόνιου κέρδους , η «μακροπρόθεσμη προσδοκία» κατά τον Keynes , που αποτελεί απαραίτητο στοιχείο της επιχειρηματικότητας εκμηδενίστηκε , η ανισότητα κατανομής εισοδήματος γιγαντώθηκε και η ανεργία του εργατικού δυναμικού επιδεινώθηκε .
Είναι χαρακτηριστικό , ότι η Thatcher ποτέ δεν πίστεψε στην κοινωνική συναίνεση ( consensus ) .
Oι δε ακραίες αντικοινωνικές απόψεις της συνοψίζονται στην παροιμιώδη της ρήση :«Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως η κοινωνία . Υπάρχουν τ’ άτομα , οι άνδρες και οι γυναίκες» .
Έτσι δεν αποτελεί έκπληξη η μικρόψυχη ενέργειά της , αναφορικά μ’ ένα από τα πρώτα μέτρα της διακυβέρνησής της που ήταν η κατάργηση της δωρεάν διανομής γάλακτος για τα παιδιά ηλικίας 7 -11 ετών στα δημοτικά σχολεία της Αγγλίας .
Επίσης , είναι ανεκδιήγητη η επιβολή του απεχθούς από την σύσταση των εισπρακτικών μηχανισμών του κράτους , κεφαλικού φόρου ( poll tax ) .
Ως εκ τούτου , είναι εύλογο να διερωτάται κανείς , μήπως αυτό το μέτρο του Θατσερισμού , αποτελεί διανεμητική δικαιοσύνη ( distributive justice ) του συντηρητισμού .
Η απάντηση , ίσως κατ’ απρόσμενο τρόπο έρχεται από την λήθη του παρελθόντος και συγκεκριμένα από τον μεγάλο Αριστοτέλη , ο οποίος στα Ηθικά Νικομάχεια αναφέρει :
«όλοι παραδέχονται ότι το θεμέλιο του διανεμητικού δικαίου είναι μια ορισμένη αξία , διαφωνούν μόνο σχετικά με το ποια είναι αυτή συγκεκριμένα . Για τους δημοκρατικούς είναι η ελευθερία , για τους ολιγαρχικού ο πλούτος ή η καταγωγή , για τους αριστοκρατικούς η αρετή» .
Έτσι , με φόντο την προαναφερθείσα ιδεολογία φτάσαμε , μετά από μια δεκαετία στο παράδοξο της ανάκλησης της νομοθεσίας Glass – Steagall από ένα δημοκρατικό πρόεδρο , τον Bill Clinton .
H νομοθεσία Glass – Steagall αποτελείται από δύο τραπεζικούς νόμους των οποίων οι εισηγητές ήταν ο δημοκρατικός γερουσιαστής Carter Glass , πρώην υπουργός των οικονομικών , και ο δημοκρατικός βουλευτής Henry Steagall , πρόεδρος της επιτροπής της βουλής των αντιπροσώπων επί θεμάτων του τραπεζικού συστήματος και νομίσματος .
Η πρώτη νομοθεσία Glass – Steagall θεσπίστηκε τον Φεβρουάριο του 1932 από την ρεπουμπλικανική κυβέρνηση του Henry Hoover , ενώ η δεύτερη νομοθεσία Glass – Steagall θεσπίστηκε τον Ιούνιο του 1933 , από την δημοκρατική κυβέρνηση Franklin D. Roosevelt .
Η πρώτη νομοθεσία αποτελούσε μια προσπάθεια αναχαίτισης της πτωτικής τάσης των τιμών ( αποπληθωρισμός ) , και ως εκ τούτου επέκτεινε τις αρμοδιότητες της Federal Reserve σε σχέση με την προσφορά χρήματος στην οικονομία .
Έτσι , επέτρεψε στην ομοσπονδιακή τράπεζα την επαναπροεξόφληση ( rediscounting) περισσοτέρων περιουσιακών στοιχείων των τραπεζών , όπως , κυβερνητικές ομολογίες και εμπορικά γραμμάτια .
Επίσης , επέτρεψε για πρώτη φορά την δημιουργία νομίσματος από χαρτονόμισμα χωρίς την κάλυψη χρυσού , αφού η Αγγλία από τον Σεπτέμβριο του 1931 είχε εγκαταλείψει τον χρυσό κανόνα εξαιτίας της αδυναμίας της να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της σε χρυσό .
Η δεύτερη νομοθεσία Glass – Steagall είναι αυτή στην οποία η οικονομική βιβλιογραφία αναφέρεται λόγω της μεγάλης επίδρασης που είχε στο τραπεζικό σύστημα .
Η κατάργηση λοιπόν της παραπάνω νομοθεσίας , ευρέως γνωστή ως το χρηματοοικονομικό
έγκλημα του 1999 , σηματοδότησε την περαιτέρω επιβράβευση της κερδοσκοπίας και την μεταμόρφωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος σε μια σύγχρονη Λερναία Ύδρα .
Ήταν η περίοδος της έξαρσης των χρηματιστηριακών αγορών με τους δείκτες των χρηματιστηρίων να σημειώνουν ιστορικά υψηλά , αλλά και με τα περιβόητα εξωτικά προϊόντα των τιτλοποιήσεων ( securitization ) να κάνουν την εμφάνισή τους .
Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον , η σύγχρονη Λερναία Ύδρα πήρε τεράστιες διαστάσεις , που είναι ασύλληπτο ν’ αντιληφθεί το κοινό ανθρώπινο μυαλό την πολύχρωμη ποικιλία ( garden variety ) των κερδοσκοπικών προϊόντων που περιέχει στο εσωτερικό της .
Ωστόσο , το μυθολογικό αυτό τέρας που έχει να εμφανιστεί από την εποχή του κραχ του 1929 , θα ήταν αδιανόητο να είχε παρουσιαστεί στο προσκήνιο , εάν η ανάκληση της νομοθεσίας Glass – Steagall δεν είχε λάβει σάρκα και οστά .
Τυχαίο ;;;; ΔΕΝ ΝΟΜΙΖΩ …
*Adam Smith : ( 16/06/1723 – 17/07/1790 ) . Σκωτσέζος οικονομολόγος και ηθικός φιλόσοφος που θεωρείται ένας από τους πρωτοπόρους της πολιτικής οικονομίας και θεμελιωτής της σχολής των κλασικών οικονομικών . Ένας από τους κύριους εκπροσώπους του Σκωτσέζικου Διαφωτισμού , ο Smith είναι ο συγγραφέας των έργων Θεωρία των ηθικών συναισθημάτων και Μια έρευνα της φύσης και των αιτιών του πλούτου των εθνών . Το δεύτερο έργο του συνηθίζεται να αναφέρεται ως
Ο πλούτος των εθνών .
Προσπάθησε να μελετήσει την ιστορία της βιομηχανικής ανάπτυξης και του εμπορίου στην Ευρώπη . Βοήθησε στην δημιουργία της σύγχρονη ακαδημαϊκής πειθαρχίας των οικονομικών και έθεσε και αιτιολόγησε τους όρους του ελεύθερου εμπορίου , του καπιταλισμού και του ελευθερισμού .
ΕΡΕΥΝΑ – ΤΑΚΤΟΠΟΙΗΣΗ – ΔΙΑΓΡΑΦΗ ΔΥΣΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ Α.Ε.