Διεθνές εμπόριο – Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου ( Π.Ο.Ε. )
29 Ιουλίου, 2011 Σχολιάστε
Με αφορμή τις επανειλημμένες προσπάθειες της Ρωσίας να γίνει μέλος του Π.Ο.Ε. ( τελικά μετά από 15 έτη φαίνεται να τα καταφέρνει .. ) , θα προσπαθήσω να προσεγγίσω , κατά το δυνατόν , την έννοια και την λειτουργία αυτού του οργανισμού , που κατά την ταπεινή μου γνώμη κινεί τα νήματα του παγκόσμιου εμπορίου με καταφανέστατες στοχευμένες αποφάσεις υπέρ , μάλλον των προνομιούχων και ισχυρών χωρών και εις βάρος των αναπτυσσομένων ( χώρες Αφρικής κ.λπ ) .
Ο όρος διεθνές εμπόριο αναφέρεται στην αγοραπωλησία αγαθών και υπηρεσιών η οποία πραγματοποιείται μεταξύ κρατών . Εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης , τα προϊόντα και οι υπηρεσίες μπορούν να ταξιδεύουν γρηγορότερα και να διανύουν μεγαλύτερες αποστάσεις . Ένα από τα ορατά αποτελέσματα αυτής της εξέλιξης είναι ότι στην γειτονιά μας μπορούμε πλέον να βρούμε προϊόντα από όλον τον κόσμο , είτε αυτά είναι φρούτα και λαχανικά , είτε αυτοκίνητα , τραπεζικές υπηρεσίες , είδη ένδυσης , ακόμα και εμφιαλωμένο νερό .
Η κλίμακα και ο ρυθμός εξέλιξης αυτού του είδους εμπορίου αυξάνονται με ταχύτατους ρυθμούς με αποτέλεσμα το παγκόσμιο εμπόριο να έχει καταστεί ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο , να θεωρείται το βασικό κριτήριο ανάπτυξης μιας χώρας και να επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό ολόκληρη την πορεία της οικονομίας διαφόρων χωρών .
Το εμπόριο ωστόσο , εκτός από εργαλείο μπορεί να εξελιχθεί και σε όπλο . Οι διάφορες χώρες έχουν την δυνατότητα επιβολής περιορισμών ( των γνωστών δασμών ) σε αγαθά άλλων χωρών , καθιστώντας τα αγαθά αυτά λιγότερα ανταγωνιστικά από τα αντίστοιχα δικά τους . Ένα άλλο μέτρο στο οποίο έχουν την δυνατότητα να προβούν , είναι η επιδότηση ντόπιων επιχειρήσεων . Κάτι τέτοιο σημαίνει ότι , οι κυβερνήσεις παρέχουν οικονομική ή και άλλη ενίσχυση στις ντόπιες επιχειρήσεις έτσι ώστε οι τελευταίες να επιτυγχάνουν την μέγιστη δυνατή παραγωγή .
Αυτό μπορεί να προσφέρει την δυνατότητα σε μέχρι πρότινος αποτυχημένες και μη αποδοτικές επιχειρήσεις να βελτιώσουν την απόδοσή τους , μέσα από την κυβερνητική υποστήριξη . Καθώς αυτές οι επιχειρήσεις αναπτύσσονται , κάποιοι μικρότεροι ή τοπικής εμβέλειας παραγωγοί ( ιδιαίτερα αυτοί που βρίσκονται σε φτωχές χώρες και χρήζουν μεγαλύτερη βοήθεια ) , οδηγούνται στην καταστροφή . Κάθε μέτρο αυτού του είδους χαρακτηρίζεται προστατευτικό , αφού , καθιστώντας τα ξένα αγαθά πιο ακριβά και άρα λιγότερο ελκυστικά στον καταναλωτή , έχει την δυνατότητα να κλείνει τις πόρτες της αγοράς κάποιας χώρας , στα προϊόντα κάποιας άλλης . Οι ΗΠΑ , η Ιαπωνία αλλά και τα κράτη – μέλη της ΕΕ , επιστρατεύουν τέτοια μέτρα επικαλούμενες την προστασία των οικονομιών τους καθιστώντας ταυτόχρονα αδύνατη την πρόσβαση στην διεθνή αγορά για μικρότερες ή λιγότερο αναπτυγμένες χώρες .
Ωστόσο , οι ίδιες χώρες που προστατεύουν και κλείνουν στους άλλους την αγορά τους , πιέζουν άλλες χώρες να ανοίξουν την δική τους αγορά . Η πρακτική του ανοίγματος της αγοράς μιας χώρας είναι γνωστή ως ελεύθερο εμπόριο ή απελευθέρωση του εμπορίου .
Η ουσία της απελευθέρωσης του εμπορίου αφορά στο άνοιγμα της αγοράς μιας χώρας μέσω της άρσης των περιορισμών στο εμπόριο , όπως είναι οι δασμοί . Με το τρόπο αυτό αγαθά και υπηρεσίες που μπορεί να προέρχονται από οπουδήποτε , μπορούν να ανταγωνίζονται εγχώρια αγαθά και υπηρεσίες .
Η απελευθέρωση του εμπορίου ωφελεί συνήθως τις μεγαλύτερες και πλουσιότερες χώρες , των οποίων οι μεγάλες επιχειρήσεις προσβλέπουν στην επέκτασή τους και στην διάθεση των προϊόντων τους σε διάφορες άλλες χώρες .
Ο τομέας της αγροτικής παραγωγής ( αυτός δηλαδή από τον οποίον οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν τις μεγαλύτερες δυνατότητες κέρδους ) , είναι αυτός στον οποίο οι πλουσιότερες χώρες διατηρούν τα αυστηρότερα μέτρα προστασίας της δικής τους αγοράς .
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο Π.Ο.Ε.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου ( Π.Ο.Ε. ) , συστάθηκε το 1995 , ύστερα από έναν μαραθώνιο διαπραγματεύσεων που διεξήχθη μεταξύ διαφόρων κρατών κατά την περίοδο 1986 – 1994 .
Ο Π.Ο.Ε. , είναι η συνέχεια και η εξέλιξη της παλαιότερης Γενικής Συμφωνίας Δασμών και Εμπορίου ( GATT ) , οποία αποτελούσε μια δέσμη κανόνων παγκόσμιας ισχύος και καθόριζε το πλαίσιο διεξαγωγής του εμπορίου αγαθών . Την περίοδο που διεξάγονταν οι διαπραγματεύσεις για την σύσταση του Π.Ο.Ε. , η GATT ήδη μετρούσε 50 χρόνια ζωής . Ο Π.Ο.Ε. είναι ουσιαστικά ένα άλλο όνομα γι ΄αυτό που γνωρίζουμε σαν πολυμερές σύστημα εμπορίου , δεδομένου ότι καθορίζει το νομικό πλαίσιο που διέπει τις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ κρατών . Την στιγμή αυτή , ο Π.Ο.Ε. , αριθμεί 146 κράτη – μέλη .
Ο Π.Ο.Ε. θεμελιώθηκε πάνω σε μια σειρά συμφωνιών . Ενσωματώνει την παλαιά GATT , καλύπτοντας ταυτόχρονα ένα πολύ ευρύτερο πεδίο . Ενώ η GATT εστίαζε αποκλειστικά την προσοχή της στο εμπόριο αγαθών , ο Π.Ο.Ε. θέτει κανόνες για πολλούς άλλους τομείς όπως η αγορά υπηρεσιών , η γεωργία και η υφαντουργία .
Ο Π.Ο.Ε. έχει καταστεί πολύ ισχυρός εξαιτίας και του γεγονότος ότι διαθέτει ένα σύστημα διακανονισμών διαιτησίας που είναι νομικά δεσμευτικοί και επιτρέπουν σε μια χώρα να επιβάλει τεράστιες οικονομικές κυρώσεις σε μια άλλη , σε περίπτωση που αποδειχθεί ότι ή δεύτερη έχει παραβιάσει κάποιον κανόνα του Π.Ο.Ε.
Αξίζει να σημειωθεί πως σε καμιά από τις υπάρχουσες διεθνείς νομοθεσίες για το περιβάλλον δεν υπάρχει κάποιο σύστημα διακανονισμών διαιτησίας που να μπορεί να ανταγωνιστεί το αντίστοιχο του Π.Ο.Ε. . Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα κάποιες χώρες να προτιμούν να προσφεύγουν στον Π.Ο.Ε. προκειμένου να διευθετήσουν πάσης φύσεως διαφορές αντί να ακολουθούν άλλους ( πολλές φορές ορθότερους ) δρόμους .
Για παράδειγμα , κάποιες από τις διαφορές που έχουν επιλυθεί μέσω του Π.Ο.Ε. , αφορούσαν σε περιβαλλοντικά θέματα αλλά και σε θέματα που επηρεάζουν την ανθρώπινη υγεία . Συνεπώς , ο Π.Ο.Ε. , γίνεται ολοένα και πιο ισχυρός , με αρμοδιότητες σε πολλούς τομείς και μεγάλη δύναμη επιβολής .
Η Υπουργική Διάσκεψη γίνεται τουλάχιστον μια φορά ανά διετία , είναι το ύψιστο επίπεδο λήψης αποφάσεων του Π.Ο.Ε. και απαρτίζεται από όλα τα κράτη – μέλη . Σε αυτές τις διασκέψεις διεξάγονται διαπραγματεύσεις πάνω σε πολλά διαφορετικά θέματα και λαμβάνονται αποφάσεις που για τα κράτη – μέλη είναι νομικά δεσμευτικές .
Ήδη , από την σύσταση του Π.Ο.Ε. , εκφράστηκε δημόσια έντονος προβληματισμός σχετικά με τις λειτουργίες που επιτελεί ο Οργανισμός . Ο δημόσιος προβληματισμός μετατράπηκε σε δημόσια οργή στην 3η Υπουργική Διάσκεψη στο Σιάτλ , όπου 50000 άτομα βρέθηκαν εκεί προκειμένου να διαμαρτυρηθούν σχετικά με το πόσο άδικα λειτουργεί ο Π.Ο.Ε. και με το πόσο έχει πλήξει ( και συνεχίζει να πλήττει ) το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής . Οι διαπραγματεύσεις του Σιάτλ δεν οδήγησαν τελικά πουθενά και η διάσκεψη απέτυχε παταγωδώς . Μήπως λοιπόν το Σιάτλ σηματοδότησε το τέλος του Π.Ο.Ε.;
Η απάντηση είναι όχι . Αντίθετα μάλιστα , ο εν λόγω οργανισμός αποφάσισε να πραγματοποιήσει την επόμενη διάσκεψη στην πρωτεύουσα του Κατάρ , Ντόχα . Η απόφαση για διεξαγωγή της διάσκεψης σε ένα πιο απομονωμένο μέρος όπως η Ντόχα , ήταν ένας ελιγμός προκειμένου να μην επαναληφθεί η αποτυχία του Σιάτλ . Πράγματι , στην Ντόχα , η παρουσία των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων ( Μ.Κ.Ο.) , ήταν μηδαμινή , γεγονός που ήταν ακριβώς και ο στόχος του Π.Ο.Ε. ( η Greenpeace ήταν η μόνη από τις Μ.Κ.Ο. που ασχολούνται με θέματα διεθνούς εμπορίου που είχε πετύχει να επισκεφθεί το Κατάρ ) .
Οι κυβερνήσεις από την πλευρά τους προσπάθησαν να εξωραΐσουν την εικόνα του Π.Ο.Ε. , συμφωνώντας σχετικά με μια αναπτυξιακή δέσμη μέτρων , η οποία θα προσφέρει οικονομικής φύσης πλεονεκτήματα σε αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής , της Ασίας , του Νοτίου Ειρηνικού και της Λατινικής Αμερικής .
Στις αναπτυσσόμενες χώρες δόθηκαν υποσχέσεις που αφορούσαν , για παράδειγμα , στην ευκολότερη προμήθειά τους με φάρμακα που καταπολεμούν θανατηφόρες ασθένειες και την ευκολότερη πρόσβαση για τα αγροτικά προϊόντα στις διάφορες αγορές ( ο λόγος είχε γίνει για όλα εκείνα τα προϊόντα , όπως είναι για παράδειγμα το βαμβάκι και ο καφές , των οποίων η καλλιέργεια αποτελεί σημαντικό μέρος της οικονομίας κάποιων αναπτυσσόμενων χωρών ) .
Εξαιτίας του ιδιαίτερο ενδιαφέροντος γύρω από αναπτυξιακά ζητήματα , η διάσκεψη της Ντόχα χαρακτηρίστηκε ως η διάσκεψη της ανάπτυξης .
Δυστυχώς , ένας τέτοιος χαρακτηρισμός μοιάζει ειρωνικός , αφού αυτά τα ζητήματα είναι και τα σημαντικότερα αντικείμενα διαφωνίας στο δρόμο για την διάσκεψη του Κανκούν .
Με ειρωνεία μοιάζει μοιάζει και το γεγονός ότι υπάρχουν χώρες που τώρα προσπαθούν να υπαναχωρήσουν από δεσμεύσεις που είχαν ήδη αναλάβει στην Ντόχα . Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι πως , ενώ τα κράτη – μέλη του Π.Ο.Ε. συμφώνησαν ομόφωνα να καταστήσουν τα φάρμακα πιο προσιτά για τις αναπτυσσόμενες χώρες , οι ΗΠΑ συνεχίζουν να μπλοκάρουν την συμφωνία .
Ο Π.Ο.Ε. χρησιμοποιεί μια σειρά από μεθόδους οι οποίες φυλάσσονται μακριά από τα αδιάκριτα μάτια της κοινής γνώμης .
Οι περισσότερες διαδικασίες λήψης αποφάσεων λαμβάνουν χώρα κεκλεισμένων των θυρών . Αυτό σημαίνει ότι μόνο οι κυβερνήσεις έχουν δικαίωμα συμμετοχής και έκθεσης των απόψεών τους .
Υπάρχει επίσης η συνήθεια τα πρακτικά να παραμένουν κρυφά και να μην κοινοποιούνται . Ακόμα και οι διαιτητικοί διακανονισμοί γίνονται κεκλεισμένων των θυρών , που σημαίνει ότι διάφοροι ειδικοί που ανήκουν σε Μ.Κ.Ο. , συχνά δεν έχουν την δυνατότητα να δώσουν στην επιτροπή διακανονισμών πληροφορίες ή γνώσεις που διαθέτουν .
Αδιαφανείς είναι όμως και οι ζυμώσεις για την δημιουργία κλίματος κοινής συναίνεσης που γίνονται πριν από την Υπουργική Διάσκεψη . Εάν αυτό δεν προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση αξίζει τότε να σημειωθεί ότι παράλληλα με την Υπουργική Διάσκεψη , πραγματοποιούνται κλειστές διαπραγματεύσεις μεταξύ συγκεκριμένων κυβερνήσεων , στις οποίες απαιτείται ειδική πρόσκληση . Το δέ σκεπτικό με το οποίο μοιράζονται οι προσκλήσεις είναι ασαφές και το αποτέλεσμα είναι να αποκλείονται από τις συζητήσεις πολλές χώρες .
Η λογική των συναντήσεων κεκλεισμένων των θυρών όπου απαιτείται ειδική πρόσκληση , αφαιρεί από τις διαδικασίες του Π.Ο.Ε. και τα αποτελέσματα των συναντήσεών του , κάθε είδος νομιμότητας . Είναι ενδιαφέρον να επισημάνουμε ότι οι ΗΠΑ , οι χώρες της ΕΕ , ο Καναδάς , η Αυστραλία και η Ιαπωνία , είναι από τις χώρες που δεν λείπουν ποτέ από τις μίνι διασκέψεις .
Η διαδικασία λήψης αποφάσεων εντός του Π.Ο.Ε. είναι πολύπλοκη . Ένας από τους κανονισμούς προβλέπει ότι οι αποφάσεις θα πρέπει να λαμβάνονται με συναίνεση. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να συμφωνούν όλα τα κράτη μέλη . Επίσης , στο τέλος κάθε διάσκεψης θα πρέπει να έχει ληφθεί απόφαση για όλα τα θέματα . Είτε θα υπάρχει συμφωνία για όλα τα θέματα , είτε δεν θα υπογραφεί καμία συμφωνία και η διάσκεψη θα αποτύχει ( επικρατεί η λογική του , όλα ή τίποτα ) .
Το γεγονός αυτό δημιουργεί σε κάποιες χώρες μεγάλη πίεση προκειμένου να υπαναχωρήσουν σχετικά με κάποιο ζήτημα , αφού διαφορετικά κινδυνεύουν να αντιμετωπίσουν πολιτική ή οικονομικά αντίμετρα από τα υπόλοιπα κράτη – μέλη .
Αυτός ο τρόπος λειτουργίας δημιουργεί μια κατάσταση συναλλαγής . Εξαιτίας του γεγονότος ότι όλα τα θέματα αποτελούν αναπόσπαστα μέρη ενός και μόνου πακέτου , κάποιες κυβερνήσεις συχνά υπαναχωρούν σε ένα ζήτημα κερδίζοντας σαν αντάλλαγμα την υπαναχώρηση των άλλων κυβερνήσεων σε κάποιο άλλο .
Το σύστημα αυτό ωφελεί κατά βάση τις ισχυρές χώρες που έχουν στην διάθεσή του περισσότερα ζητήματα προς συναλλαγή και ως εκ τούτου μπορούν να αποκομίσουν και περισσότερα οφέλη .
Η ουσία είναι ότι η δομή του Π.Ο.Ε. δημιουργεί τις προϋποθέσεις προκειμένου η κάθε χώρα να διαθέτει διαφορετικό βαθμό επιρροής στις αποφάσεις και στις πολιτικές του Π.Ο.Ε. .
Το γεγονός ότι για την λήψη των αποφάσεων απαιτείται η συναίνεση όλων των χωρών δεν σημαίνει ότι κάθε χώρα έχει την ίδια δύναμη μπροστά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων .