Συστηματικά σφάλματα νόησης – Κοινωνική αλληλεπίδραση
16 Ιουλίου, 2011 Σχολιάστε
blacklista.gr
Σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση συμπεριφορών παίζει και η επίδραση φαινομένων που εντάσσονται στις σφαίρες της κοινωνικής ψυχολογίας όπως η διαπροσωπική και η δια των μέσων επικοινωνίας μετάδοση ( contagion , στην ψυχολογία ορίζεται ως η διάδοση ενός υποδείγματος συμπεριφοράς , στάσης ή συναισθήματος από πρόσωπο σε πρόσωπο ή από μια ομάδα ανθρώπων σε άλλη μέσω προτροπών , προπαγάνδας , φημών ή μίμησης ) .
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η , ιστορικά και πολιτισμικά εξαρτώμενη , επίδραση της συμμόρφωσης ( conformity effect ) . Προέκυψε από τα διάσημα πειράματα εκτίμησης μήκους του Asch ( 1956 ) .
Σε αυτά , ο Asch ενέτασσε ανυποψίαστους συμμετέχοντες σε μεγάλες ομάδες ατόμων που είχαν συνεννοηθεί εκ των προτέρων να δίνουν καταφανώς λανθασμένες απαντήσεις σε απλά ερωτήματα , όπως π.χ. το μήκος ενός ευθύγραμμου τμήματος .
Οι συμμετέχοντες προσάρμοζαν τις απαντήσεις τους στις λανθασμένες απαντήσεις της ομάδας αν και αυτή η διαδικασία συμμόρφωσης τους προκαλούσε έντονο άγχος .
Η συνομιλία , όπως σημειώνει και ο Shiller ( 2000 ) , αποτελεί κρίσιμο στοιχείο στην μετάδοση ιδεών που αφορούν τις χρηματιστηριακές αγορές . Η συζήτηση και εν γένει η διαπροσωπική επικοινωνία ενισχύουν το γεγονός ότι οι άνθρωποι είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς στις φήμες .
Η συζήτηση και εν γένει η διαπροσωπική επικοινωνία ενισχύουν το γεγονός ότι οι άνθρωποι είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς στις φήμες .
Σύμφωνα με τον Pinker ( Montier 2002 ) , ο σχολιασμός – κουτσομπολιό είναι το αγαπημένο πάρεργο σε όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες γιατί η γνώση , ειδικά πληροφοριών που δεν είναι ευρύτερα γνωστές , παρέχει ένα σημαντικό στρατηγικό πλεονέκτημα σε όσους σπεύσουν να την αξιοποιήσουν πρώτοι ( τυπικό παράδειγμα : internet chat rooms , όπου διακινούνται αβάσιμες φήμες οι οποίες προκαλούν τελικά σημαντικές μεταβολές στις τιμές των μετοχών ) .
Όταν κάποιος μεταδίδει πληροφορία , προσπαθεί να εστιάσει την προσοχή του κοινού του τονίζοντας ό,τι εκείνος έχει ερμηνεύσει ως κύριο σημείο ενώ υποβαθμίζει δεδομένα και λεπτομέρειες που ο ίδιος θεωρεί δευτερεύοντα .
Έτσι επιτυγχάνεται κάποιου είδους σαφήνεια αλλά οι υπεραπλουστεύσεις ή η επιθυμία του αφηγητή να διασκεδάσει ή να κατευθύνει τον ακροατή , μπορούν τελικά να διαστρεβλώσουν σε σημαντικό βαθμό τις πεποιθήσεις του ακροατή .
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο μηχανισμός που είναι γνωστός ως «καταρράκτες διαθεσιμότητας» ( availability cascades ) από τους Kuran και Sunstein ( 1999 ) .
Ένας «καταρράκτης διαθεσιμότητας» , είναι η αυτοτροφοδοτούμενη διαδικασία συλλογικού σχηματισμού πεποιθήσεων κατά την οποία μια εκφρασμένη αντίληψη προκαλεί αλυσιδωτή αντίδραση η οποία προσδίδει στην συγκεκριμένη αντίληψη αυξανόμενη ευλογοφάνεια μέσω την αυξανόμενης διαθεσιμότητάς της σε δημόσιος συνομιλίες .
Πληροφοριακά κίνητρα , κίνητρα ευπρέπειας και αξιοπρέπειας και η επιθυμητή κοινωνική αποδοχή στηρίζουν τον μηχανισμό αυτόν και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να προκληθούν αγελαίες συμπεριφορές ( herd behavior ) .
Τρία σημεία ακόμη συμβάλλουν στο κομμάτι της κοινωνικής αλληλεπίδρασης .
Πρόκειται για το θεμελιώδες λάθος απόδοσης ( fundamental attribution error ) , την τάση δηλαδή των ατόμων να υποτιμούν την σημασία των εξωτερικών περιστάσεων και να υπερεκτιμούν την σημασία της διάθεσης στον καθορισμό της συμπεριφοράς των άλλων ( Ross , 1977 ) .
Εν συνεχεία , παρουσιάζεται η επίδραση της ψευδούς συναίνεσης ( false consensus effect ) , η εσφαλμένη δηλαδή θεώρηση πως οι άλλοι ταυτίζονται με τις πεποιθήσεις τους σε μεγαλύτερα βαθμό από ότι στη πραγματικότητα συμβαίνει ( Ross , Green και Ηouse 1977 ) .
Τέλος , εμφανίζεται η κατάρα της γνώσης ( curse of knowledge ) , η οποία συνίσταται στη προκατάληψη που δημιουργείται κατά την προσπάθεια εκτίμησης μιας πιο αφελούς προοπτικής . Τα στοιχεία αυτά μπορούν να προκαλέσουν λανθασμένες απόψεις και αντιδράσεις σε καταστάσεις οικονομικής φύσης .
Σημαντική επιρροή στην ανθρώπινη συμπεριφορά έχει το πολιτισμικό περιβάλλον προσδιορίζοντας απλά ένα κληροδοτημένο κεφάλαιο γνώσης το οποίο μεταφέρεται από γενιά σε γενιά .
Η κοινωνική εκμάθηση είναι πολύ γρηγορότερη από την φυσική επιλογή ( Dugatkin , 2000 ) . H φυσική επιλογή λειτουργεί στην διάρκεια της ζωής ενός μεγάλου πλήθους γενιών , ενώ η κοινωνική εκμάθηση λειτουργεί περίπου με τον τρόπο που μεταδίδεται ένας ιός και βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην μίμηση ( imitation ) , η οποία εξυπηρετεί όχι μόνο την μεταφορά πληροφοριών «κάθετα» δηλαδή μεταξύ των γενιών αλλά και «οριζόντια» , μεταξύ των διαφόρων κοινωνικών ομάδων .
ΠΗΓΗ : Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο , Διπλωματική Εργασία του Καπλάνη Βάιου.
Υπεύθυνος καθηγητής : Ιωάννης Ψαρράς .